Advanced search Advanced search
22

Jacek Malczewski, AUTOPORTRET Z MEDUZĄ, 1922

add Your note 
Lot description
Estimations: 250 000 - 416 667 EUR
56,5 x 79,5cm - olej, płótno

sygn. wzdłuż prawej krawędzi u dołu: J. Malczewski 1922

Do najsłynniejszych dzieł Jacka Malczewskiego należą autoportrety. Bez wątpienia do najpiękniejszych – autoportrety z Muzami. Kobiety te, przybierające postacie chimer, harpii czy Meduzy, są uosobieniem siły. Nieodpartej, witalnej – jak pisze Andrzej Jakimowicz. Siły, która ujawnia się w akcie twórczym, zaś przeobrażona w dzieło, posiada moc oddziaływania na rzeczywistość.

Autoportret z Meduzą powstał w roku 1922. W tym samym czasie artysta stworzył monumentalną Prządkę, dzieło, będące ukoronowaniem jego rozważań na temat losu człowieka, sztuki i twórczości oraz ojczyzny (aukcja Agra-Art, 21 III 2021 roku, poz. kat. 19). Na obu płótnach rozpoznajemy jego przyjaciółkę i powierniczkę z tego czasu – Michalinę Janoszankę (fot). Jako Prządka, która zajmuje miejsce mistrza w jego pracowni – Janoszanka uosabia siłę sztuki oraz nowe pokolenie artystów w odrodzonej Polsce.

W prezentowanym Autoportrecie, będącym jedną z ostatnich „klasycznych“ kompozycji Malczewskiego – stoi ona u boku artysty jako jego Muza. Za nimi rozpościera się rodzimy, wiosenny pejzaż z drogą oraz kwitnącą jabłonią, pod którą siedzi przypatrująca się parze wiejska dziewczyna. Malarz, odziany w swoją słynną damską bluzkę, spiętą złotą szpilką ze szmaragdem, spogląda wprost na widza. Melancholijny, nieco nieobecny, lecz jakże magnetyzujący wzrok w tę samą stronę kieruje zwrócona ku niemu, grająca na gęśli, czyli obdarzająca go inspiracją, Muza. Jednak, skrzydła wyrastające z jej głowy, między którymi widać splecione żmije, każą w jej postaci zobaczyć Meduzę: jedną z najbardziej przerażających istot greckiej mitologii, będącą zarazem matką uosabiającego natchnienie Pegaza.

 

Jak pisze Jadwiga Puciata-Pawłowska, w ujmowaniu tematu Meduzy Malczewski wykazuje niezależność i oryginalność, podobnie jak działo się to z innymi występującymi w jego obrazach motywami (J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 105). Czasem zatem Meduza u Malczewskiego jest odrażającą, częściej – piękną, pełną czaru kobietą. Niejednokrotnie – ma ona fizjonomię ukochanej Kini Bal.

Omawiając Autoportret z Meduzą, nie sposób nie wymienić słynnej Finis Poloniae (1905, wł. prywatna), gdzie artysta przedstawił się w otoczeniu oplecionych wężami harpii. Według Marka Rostworowskiego są to personifikacje Prus i Austrii, zaborczych państw, które wraz z Rosją rozgrabiły Polskę. Agnieszka Ławniczakowa dostrzegła zaś w nich uwodzące moce zmysłów, radość i pokusy życia – siły antago- nistyczne wobec duchowego posłannictwa artysty. Wedle tej interpretacji, dzieło to wyraża wewnętrz- ny konflikt artysty między jego osobistymi potrzebami a obowiązkami, jakie narzuca mu jego społecz- na rola.

Pisząc o Finis Poloniae Teresa Grzybkowska proponuje zaś interpretację węży jako atrybutów Asklepiosa – patrona sztuki lekarskiej: Węże reprezentowały tu dynamikę życia. Wąż zrzuca skórę, by się odrodzić, co symbolizuje samą istotę życia. Dotyk węża w sztuce greckiej oznaczał wyleczenie. Wąż symbolizował więc energię wewnętrzną, przekształcenie życia (T. Grzybkowska, Jacka Malczewskiego Finis Poloniae. Rewolucja 1905 roku czy wyznanie miłosne?, „Roczniki Humanistyczne“, T. XLVII, 1999, z. 4, s. 324). Przypomnieć tu też trzeba, że sama Meduza posiadała dwoistą naturę: krew płynąca w jej żyłach z lewej strony ciała stanowiła truciznę, jednak ta, która płynęła po prawej stronie – miała moc przywracania życia.

 

Biorąc pod uwagę czas powstania oferowanego Autoportretu, a także kontekst Prządki oraz Finis Poloniae z ich symboliką, można spojrzeć na Autoportret z Meduzą jako wyobrażenie odradzającej się Polski oraz sztuki. Ta ostatnia powstaje w wyniku wewnętrznych zmagań artysty, a zarazem jako konieczna wola tworzenia, będąca sensem ludzkiej egzystencji. Dzieło to wyraża zatem przede wszystkim wiarę Malczewskiego w performatywną moc sztuki, która ma realną zdolność przemiany rzeczywistości. Może być ona równie silna jak legendarne niszczycielskie spojrzenie Meduzy.

Jacek Malczewski (Radom 1854 - Kraków 1929) - wybitny przedstawiciel malarstwa polskiego modernizmu, studia artystyczne rozpoczął w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie w latach 1872-1875 uczył się pod kierunkiem Feliksa Szynalewskiego, Władysława Łuszczkiewicza i Jana Matejki, do którego pracowni uczęszczał ponownie w latach 1877-1879. Następnie kształcił się w Paryskiej École des Beaux Arts u E. Lehmanna (1876-1877). 

W 1880 podróżował do Włoch. W 1884-1885 wziął udział – jako rysownik – w naukowej ekspedycji Karola Lanckorońskiego do Pamfilii i Pizydii w Małej Azji. Wówczas był także w Grecji i we Włoszech. W latach 1885-1886 przebywał przez kilka miesięcy w Monachium. Po powrocie zamieszkał na stałe w Krakowie, skąd wyjeżdżał jeszcze do Monachium i do Włoch. W 1896-1900 uczył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, a w latach 1911-1922 był profesorem i dwukrotnie rektorem krakowskiej Akademii.  Lata 1914-1915 spędził w Wiedniu, w 1916 wrócił do Krakowa. W ostatnich latach życia przebywał głównie w Lusławicach i Charzewicach k. Zakliczyna. Był współzałożycielem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1897) oraz członkiem grupy „Zero” (1908).
We wczesnym okresie twórczości malował portrety, sceny rodzajowe i – przede wszystkim – obrazy o tematach związanych z martyrologią Polaków po powstaniu styczniowym (Śmierć Ellenai, Niedziela w kopalni, Na etapie, Wigilia na Syberii). Później, od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku tworzył obrazy o treściach symbolicznych z przenikającymi się wątkami patriotycznymi, biblijnymi, baśniowymi, literackimi i alegoryczno-fantastycznymi.
Auction
Early Art Auction
gavel
Date
20 March 2022 CET/Warsaw
date_range
Start price
187 500 EUR
Estimations
250 000 - 416 667 EUR
Hammer price
257 500 EUR
Hammer price without Byuer's Premium
214 583 EUR
Overbid
137%
Views: 562 | Favourites: 0
Auction

Agra-Art

Early Art Auction
Date
20 March 2022 CET/Warsaw
Lots bidding

All lots are listed to bid

Buyer's premium
20.00%
OneBid does not charge additional fees for the bidding.
Bid increments
  1
  > 100
  5 000
  > 500
  10 000
  > 1 000
  100 000
  > 2 000
  200 000
  > 5 000
  500 000
  > 10 000
 
Terms and Conditions
About the Auction
FAQ
About the Seller
Agra-Art
Contact
Agra-Art SA
room
Wilcza 70
00-670 Warszawa
phone
+48 22 625 08 08
+48 22 745 10 20
Opening hours
Monday
11:00 - 18:00
Tuesday
11:00 - 18:00
Wednesday
11:00 - 18:00
Thursday
11:00 - 18:00
Friday
11:00 - 18:00
Saturday
11:00 - 15:00
Sunday
Closed
keyboard_arrow_up