sygn. p.d.: EOKUŃ [inicjały wiązane]
Do obrazu jest załączona ekspertyza prof. Małgorzaty Biernackiej ze stycznia 2003 r.
...kompozycja odpowiada upodobaniu Okunia do malowania włoskich krajobrazów w nietypowych ujęciach, w tym wypadku – od dołu, z wysoko podniesionym horyzontem. Sześć czarnych, lekko wygiętych wiatrem sylwetek cyprysów o nieregularnych konturach rośnie tu na skraju skalistego urwiska, na tle nieba powleczonego nieprzejrzystą warstwą chmur, namalowanych gęstą, złamaną bielą, z akcentem bladego, rozproszonego błękitu. Czarno-fioletowa krawędź urwiska kontrastuje z ukazanym w przekroju zboczem, które opada pionowo w dół, przydając pejzażowi dynamiki.
Małgorzata Biernacka, Literatura – symbol – natura..., s. 207
Jak zauważa badaczka twórczości Edwarda Okunia, prof. Małgorzata Biernacka, Pejzaż z cyprysami mógł powstać najwcześniej w roku 1898, kiedy Okuń po raz pierwszy przyjechał do Włoch. Kompozycja ta została przez artystę powtórzona w Pejzażu włoskim (w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku). To zbliżone formatem, olejne studium, w którym artysta dość naturalistycznie odtworzył obserwowany widok, autorka datuje również na lata 1898-1899. Do motywu rosnących nad urwiskiem cyprysów Okuń wrócił raz jeszcze – w powstałym w 1902 r. rysunku, jaki stanowił winietę okładkową „Chimery“ (R. 1902, t. 6, z. 17). Pejzaż z cyprysami stanowi tu tło dla przedstawienia postaci kobiety-płomienia na antycznym ołtarzu ofiarnym.
„Pejzaż z cyprysami“ – pisze o oferowanym dziele w swojej ekspertyzie prof. Biernacka – wydaje się niezwykle interesujący nie tylko ze względu na swą wysoką jakość artystyczną, ale także wczesną datę powstania i technikę (znane były dotąd tylko dwa olejne pejzaże Okunia namalowane przed rokiem 1900 oraz zaledwie jeden pastel – „Villa d'Este“, sygnowany i datowany 1899, własność prywatna). Zestawienie go ze wspomnianym obrazem olejnym z Płocka i winietą do „Chimery“ daje okazję do ciekawych porównań, pozwala bowiem prześledzić ewolucję postrzegania tego samego krajobrazowego motywu, który najpierw zainspirował artystę do namalowania widoku realistycznego i swobodnego studium o cechach pejzażu symbolistycznego poddanego działaniu żywiołów, a ostatecznie stał się elementem literackiej, symbolistycznej metafory. Jest to zarazem niezwykle rzadki w twórczości Okunia przykład potraktowania wybranego fragmentu pejzażu w sposób niemal abstrakcyjny.
Obraz reprodukowany, wzmiankowany i wystawiany:
– Małgorzata Biernacka, Literatura – symbol – natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski i symbolizmu europejskiego, Warszawa 2004, s. 207, nr kat. III/8, il. 229;
– Małgorzata Biernacka, Edward Okuń (1872-1945), Wyd. Edipress, Warszawa 2007, s. 86, il.;
– Legendarna Młoda Polska. Malarstwo przełomu XIX i XX wieku z kolekcji rodzinnej, opr. Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska, Elżbieta Charazińska, Muzeum Podlaskie w Białymstoku, 4 XI 2016 – 19 II 2017, kat. 22, il.
Edward Okuń (Wólka Zerzyńska /obecnie Zerzeńska/ k. Warszawy 1872 - Skierniewice 1945) – malarz, rysownik, ilustrator – studia artystyczne rozpoczął w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Wojciecha Gersona. W latach 1891-1893 kształcił się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, m.in. u Jana Matejki, od 1893 w Monachium u Antona Ažbe, Stanisława Grocholskiego i Szymona Hollosy’ego. Studia uzupełniał w Paryżu. Od roku 1898 stale mieszkał we Włoszech – w Rzymie, a okresowo także w pobliskim Anticoli Corrado, we Florencji, Sorrento, Amalfi i na Capri. W 1914 podróżował do Egiptu. W roku 1921 wrócił do Warszawy, gdzie w latach 1925-1930 był profesorem Szkoły Sztuk Pięknych. Jeszcze kilkakrotnie wyjeżdżał do Włoch (m.in. w 1928, 1937, 1938), a w latach 1927 oraz 1929-1932 jeździł do Jugosławii, gdzie powstał cykl pejzaży Znad Adriatyku - "Jadran". Malował dekoracyjne, stylizowane portrety, idylliczne pejzaże i kompozycje o wątkach fantastycznych i baśniowych, bliskie symbolizmowi i secesji. Często sam projektował ramy do swoich obrazów, traktując je jako integralną część tych dzieł. Był wybitnym twórcą grafiki książkowej; wykonywał ilustracje, winiety, projekty okładek, inicjały i przerywniki, współpracując m.in. z warszawskim pismem „Chimera”.
