Wacław Szymanowski, PRZEKUPKA. HANDLARKA WARZYW. HANDLARKA WŁOSZCZYZNY, ok. 1883

107,0 x 86,0cm - olej, płótno naklejone na płytę

 

 

 

sygn. p.d.: WS [monogram wiązany]

 

Pochodzenie:

– ok. 1944 kolekcja prywatna, Stany Zjednoczone;

– kolekcja Zbigniewa Mikulskiego (1925-2017) w Sankt Gallen w Szwajcarii;

– od 2019 r. w kolekcji prywatnej w Polsce.

 

Obraz wystawiany, reprodukowany i wzmiankowany:

– E. Swieykowski, Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 1854-1904. Pięćdziesiąt lat działalności dla ojczystej sztuki, Kraków 1905, s. 162.

– Nineteenth Century Polish Paintings. A Loan Exhibition, kat. wyst., The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, 16 II – 19 III 1944, s. 39, il. 56 [Market Woman];

– Polish paintings, “The Metropolitan Museum of Arts Bulletin“, 1944, t. II, nr 2, s. 176;

– M. L. Otrange, Nineteenth Century Polish Paintings at Metropolitan Museum, “The Polish Review“, 1944, t. IV, nr 9, s. 11;

– Wacław Szymanowski 1859-1930, kat. wyst., oprac. H. Kotkowska-Bareja, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1981, s. 48, nr kat. 48;

– N. Pichłacz, M. Skowrońska, A. Kiełczyńska, M. Kardas (red.), Powroty. Szwajcarska kolekcja Zbigniewa Mikulskiego. Katalog wystawy, Fundacja Take Care, 24 V – 31 VIII 2019, Bydgoszcz 2019, s. 12, il.

 

Porównaj:

– Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z Czynności w Roku 1883: mianowicie za czas od 1 lipca 1882 do 31 grudnia 1883 r., Kraków 1884, s. 9, nr kat. 360 [Przekupka];

– Wacław Szymanowski, ryt. A. Zajkowski, Handlarka włoszczyzny, „Tygodnik Ilustrowany“, 1884, nr 62 (okładka);

– Ze sztuki, „Kurjer Warszawski“, 1885, R. 66, nr 70a [Przekupka];

– Przewodnik Nr. 45. po wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, Wystawa malarstwa polskiego drugiej połowy XIX wieku; VII-VIII 1929 roku, Wydawnictwo Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie [1929], s. 19, nr kat. 1079 [Przekupka];

– Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych za rok 1929, Warszawa 1930, s. 55 [Przekupka];

– Magdalena Plażewska, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880-1906), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie“, 1966, t. X, s. 409 [Przekupka].

 

 

Opinią dobrego malarza cieszył się podziwiany w swoim czasie przez Witkiewicza Wacław Szymanowski – pisał o autorze Przekupki Tadeusz Dobrowolski, którego książka Nowoczesne malarstwo polskie była przez szereg dekad biblią polskich kolekcjonerów (t. II, wyd. Ossolineum, Warszawa-Kraków 1960, s. 188).

Szymanowski dziś jest najbardziej znany jako autor pomnika Chopina z warszawskich Łazienek. Jednak słynny dziś młodopolski rzeźbiarz swoją edukację artystyczną rozpoczął w Klasie Rysunkowej u Wojciecha Gersona w Warszawie, następnie uczył się w Paryżu, w École des Beaux-Arts oraz w pracowni rzeźbiarza Cypriana Godebskiego (1875-1879). W latach 1880-1882 studiował malarstwo w akademii monachijskiej. W roku 1895 malarstwo porzucił, by poświęcić się rzeźbie. Zanim to się jednak stało, jako malarz zdobył sobie wysokie uznanie. W 1888 roku za obraz Kłótnia Hucułów został nagrodzony złotym medalem w Monachium oraz w 1889 r. na Wystawie Powszechnej w Paryżu; trzeba tu wspomnieć, że w tym samym czasie w Paryżu srebrnym medalem został nagrodzony Józef Pankiewicz za swój słynny Targ na jarzyny na Placu Żelaznej Bramy. Oba obrazy prezentują podobny temat, są namalowane w konwencji realistycznej, pod wpływem Aleksandra Gierymskiego. Stworzona ok. 1883 Przekupka przywodzi wprost na myśl powstałą 2 lata wcześniej Pomarańczarkę Gierymskiego. Wybór modelki, ujęcie tematu, przejmujący realizm w oddaniu rysów zmęczonej życiem kobiety – zbliżają oba płótna.

Niektóre wizerunki sprawiają wprost wrażenie fotografii – pisał o jego twórczości Tadeusz Dobrowolski (dz. cyt., s. 189). Niewątpliwie do tych dzieł zalicza się Przekupka, jedno z najwybitniejszych dzieł malarskich Wacława Szymanowskiego, a także znakomity przykład malarstwa polskiego realizmu.

Hanna Kotkowska-Bareja, badaczka twórczości artysty, w katalogu monograficznym artysty wzmiankuje dwie wersje tego obrazu (Wacław Szymanowski..., dz. cyt., s. 48). W r. 1884 na okładce „Tygodnika Ilustrowanego“ ukazała się reprodukcja obrazu w drzeworycie. Z oczywistych względów grafika jest kompozycją lustrzaną według olejnego oryginału. Przedstawiona scena rozgrywa się na Viktualienmarkt w Monachium. W tle jest widoczny pejzaż miasta – po prawej widnieje wieża ratuszowa i prezbiterium kościoła św. Piotra. Budynki widoczne w zarysie po lewej stronie – to stary szpital św. Ducha i kościół pod tym samym wezwaniem (jest to widok sprzed roku 1885, gdyż w latach 1885-88 szpital wyburzono, zaś kościół przebudowano). Natomiast oferowana na aukcji Przekupka, reprodukowana w katalogu wystawy w Metropolitan Museum of Art jest drugim znanym obrazem, różniącym się bardziej szkicowym potraktowaniem pejzażu oraz detalami od dzieła, które było reprodukowane na łamach wspomnianego czasopisma.

 

Wacław Szymanowski (Warszawa 23 VIII 1859 - Warszawa 22 VII 1930) – malarz i rzeźbiarz – studia artystyczne rozpoczął u Wojciecha Gersona w warszawskiej Klasie Rysunkowej. W roku 1875 wyjechał do Paryża, gdzie uczył się rzeźby u Cypriana Godebskiego, a później (1879-80) także w École des Beaux-Arts u Eugene’a Delaplanche’a. Następnie przeniósł się do Monachium, gdzie kształcił się w Akademii (lata 1880-82), studiując malarstwo u Guyli Benczura i rzeźbę u Ludwiga Löfftza. W tym czasie zaczął wystawiać obrazy w Warszawie – w TZSP, salonach A. Krywulta i G. Ungra – oraz w Krakowie - w TPSP. W połowie lat 80. XIX w. wyjeżdżał kilkakrotnie na Podhale, Pokucie i Huculszczyznę, malując tam liczne studia rodzajowe, podstawę do późniejszych większych obrazów, m.in. Opowiadania górala czy Kłótni Hucułów, obrazu odznaczonego medalami na wystawach w Monachium (1888; złoty medal II klasy) i w Paryżu (1889; złoty medal I klasy). W latach 1890-1893 wspólnie ze Stanisławem Grocholskim prowadził w Monachium prywatną szkołę malarstwa. W latach 1895-1905 wraz z rodziną mieszkał w Paryża, a po powrocie do kraju osiadł w Krakowie. W tych latach stopniowo odchodził od malarstwa na rzecz rzeźby, tworząc m.in. projekt pomnika Grottgera dla Krakowa i konkursowe projekty pomnika Mickiewicza dla Lwowa (1897; III nagroda) i Chopina dla Warszawy (1909; I nagroda; realizacja 1926). Pracował też nad projektem monumentalnego Pochodu na Wawel (1906-1911; niezrealizowany). Był autorem licznych portretów (Karola Estreichera, Jacka Malczewskiego, Teodora Axentowicza) i rzeźb symbolicznych (m.in. Macierzyństwo, Fala, Improwizacja Mickiewicza, Płacząca, Król Olch), tworzył rzeźby i płaskorzeźby nagrobne. Brał udział w wielu wystawach, miał też wystawy indywidualne. Malarską i rzeźbiarską twórczość artysty przypomniała wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie otwarta w roku1981. Wystawie towarzyszył obszerny katalog (H. Kotkowska-Bareja, Wacław Szymanowski 1859-1930, MNW, Warszawa 1981).